از شهر باستانی بیشاپور چه می دانید؟
یکی از شهرهای باستانی ایران بیشاپور است
و در نزدیکی شهرستان کازرون است و در زمان ساسانیان ساخته شده، اما در حال حاضر
تنها ویرانههایی از آن باقی مانده است. این شهر از قدیمی ترین شهرهایی
است که تاریخچه ساخت آن بصورت مکتوب در سنگ نوشته ای موجود است. یکی از برجسته
ترین آثار تاریخی این شهر باستانی معبد آناهیتا است که در ادامه به بررس آن می
پردازیم.
معبد آناهیتا
معبد آناهیتا متعلق به آناهیتا الهه پاكی
و محلی برای نیایش آب بوده كه یكی از چهار عنصر مقدس و مورد احترام ایرانیان
باستان است. معمار و سازنده اهل سوريه این معبد یعنی آپاساي دبير، هرگز فكرش را هم
نمي كرد كه شهري كه او ساخته قرن ها دوام بياورد و آيندگان هم شهر تاريخي بيشاپور
را ببينند. اما استفاده از گچ مخلوط با مرمر در بناي شهر، باعث شد تا الان هم
بتوانيم در شهر رويايي شاپور اول ساساني قدم بزنيم و از تماشاي هنر معماري به كار
رفته در تار و پود اين شهر لذت ببريم.
معماری معبد آناهیتا
این معبد باشکوه در کنار کاخ شاپور در
دره بیشاپور بصورت اتاق چهارگوش بزرگی وجود دارد.. معبد آناهیتا به صورت مکعبی
بوده که هر ضلع آن نزدیک به ۱۴ متر است و از سنگ های تراشیده شده و بدون ملات و
دو جداره ساخته شده و به سبک معماری هخامنشی است که با بست های آهنی به یکدیگر
متصل شده است.
همچنین این معبد در فرورفتگی 6 متری از
روی زمین واقع شده و پلکانی از کاخ به آن متصل بوده است. معبد فاقد سقف است و هدف
این بوده که آب رودخانه شاپور که در فاصله ۲۵۰ متری آن جاری است به درون معبد
آورده تا پس از جریان دون معبد به وسیله قناتی خارج گردد.
قداست آناهیتا
با توجه به اینکه در آئین زرتشت ، آب
مقدس و با اهمیت شمرده می شد ، معابدي براي نيايش و ستايش آب ساخته شد كه معبد
آناهيتا ( الهه آب ) يكي از مهمترين آنها به شمار مي آيد. به نظر
مي رسد كه شاهان اوليه ساساني هر گز از اجراي اين فريضه ديني كه موجب رضايت خاطر
اهورامزدا و جلب قلوب مردم مي گرديد غافل نبوده اند براي ايزد
آناهيتا كه فرشته دودمان و پيروزي آنها محسوب مي شد معابد و نيايشگاه ساختند ومقام
آن را به درجه اهورا مزدائي ارتقاء دادند .
شگفتی های معبد آناهیتا
ساختار این معبد نه تنها از نظر معماري بي نظير و فوق
العاده است ، بلكه از لحاظ رعايت دستگاههاي تنظيم و تقسيم كننده و كنترل جريان آب
نيز نظير ندارد . براي ايجاد چنين پرستشگاه عظيم محوطه اي به ابعاد 7×23×27
متر مكعب در عمق زمين خاكبرداري شده و شالوده آن بر طبق نقشه و طرح تنظيمي پيش
بيني شده به نحوي گذارده شد تا آب رودخانه شاپور كه در فاصله 250 متري اين مكان قرار
دارد انشعابي از آن به درون اين بنا جاري گردد.
همچنین نحوه ورود و خروج آب در معبد
اناهیتا تابع نظم و ترتيبي خاص بوده كه حتي المقدور آب معبد پاك و تازه باشد و به
همان اندازه كه آب از سه طرف وارد مي شود از مجراي سه گانه به تدريج و غير محسوس
به زمين فرو مي رود . دقت و رعايت چنين امري براي گردش آب ، اهميت و احترام خاص
مذهبي و توجه به نياي فرشته آب را در آن زمان كاملا نشان مي دهد .
براي رسيدن به معبد بايد حدود بیست پله
پايين برويد و به تالا مركزي برسيد؛ دقيقاً شش متر از سطح زمين پايين تر.البته كمي
آنجا تاريك است. با اينكه الان به راحتي از پله ها پايين مي رويد، اما اگر در زمان
شاپور و رونق معبد زندگي مي كرديد، قطعاً نمي توانستيد به اين سادگي ها وارد آن
شويد. چون اشخاص عادي اصلاً اجازه ورود به اين مكان مقدس اشرافي را نداشتند و تنها
خانواده شاه، دبيران و روحانيان مي توانستند در اين مكان به نيايش بپردازند. معبد
سه در دارد كه از هر كدامشان وارد شويد، به بخش اصلي يا تالار آن مي رسيد.
معماری آناهیتا برگرفته از دوران هخامنشی
معماري
معبد و حتي تزئيناتش هم تحت تأثير معماري دوران هخامنشي است.
معبد آناهيتا به شكل مكعب است و هر يك از ضلع هايش 14متر. همين طور كه از دالان
عبور مي كند، اگر به سمت چپ تان نگاه كنيد، دو جوي باريك كمتر از 10 سانتي را مي
بينيد كه بري روان شدن‌آب ساخته شده است.
تالار تشريفات معبد آناهیتا
در جنوب شرقي معبد آناهيتا ، تالار عظيم
تشريفات قرار گرفته است . مساحت این تالار 781 متر مربع
است . شايد بتوان آن را در رديف اولين و بزرگترين آثار معماري گنبد دار زمان
ساساني محسوب كرد . تالار تشریفات از چهار ايوان متقابل و متقارن است كه بر فراز
آن گنبدي شلجمي شكل كه 25 متر ارتفاع داشته قرار دارد . همچنین اين بنا داراي 64
طاقچه است كه با نقوش تزئيني به صورت طرحهاي چليپا شكل كه نشان دهنده خلاقيت
معماران عصر ساساني است تزئين يافته و با گچ بريهاي زيبا تزئين شده است .
ايوان موزائيك معبد آناهیتا
اين ايوان نیز داراي 25/11 متر طول و
6/10متر پهناست و با طاق هلالي شكل پوشش يافته است. در كف ايوان موزائيك هاي رنگين
كه با طرحهاي تزئيني منقوش شده مفروش بوده است . اين موزائيك ها كه از ارزشمند
ترين و نفيس ترين آثار بدست آمده از شهر بيشاپور است زينت بخش موزه هاي لوور پاريس و موزه ايران
باستان تهران است .
رنگ هاي به كار رفته در اين موزائيك ها و
طراحي زيباي آن بسيار چشمگيراست به طوريكه مجموع اين موزائيك ها به صورت يك فرش
يكپارچه زيبا به نظر مي رسيد. هنوز آثار كمي از اين نوع موزائيك ها به صورت نواري
در كناره هاي ديوار اين ايوان وجود دارد .
دیدگاه ها