این
نوع از گردشگری شکلی از گردشگری می باشد که بر موانع آب و هوایی غلبه می کند و با
تغییرات فصلی و تحولات آب و هوایی تعداد گردشگران و بازدید از شهرها و اماکن مذهبی
دچار تغییر و تحول نمی گردد . برای این نوع گردشگری ، تنها مقصد حائز اهمیت نیست؛
بلکه برای گردشگر تمام مسیر و وقایعی که در طول مسیر با آن مواجه می گردد مهم می
باشد .
گردشگری
مذهبی نقش عمده ای در زندگی اجتماعی کشورهای اسلامی ایفا می کند و علاوه بر جنبه
های اقتصادی و مالی، باعث ارتباط بیشتر با سایر جوامع اسلامی گردیده و تعامل بین
الملل و فرهنگ هایی را که نقاط مشترکی دارند، سبب می شود.با چترآتا همراه باشید تا
در مورد این نوع از گردشگری بیشتر بدانید .
بیشتر بخوانید :
تعریف
اغلب
گردشگری دینی را با این نوع گردشگری یکسان می دانند. ولی با توجه به تعریف هر
کدام، می توان گفت گردشگری دینی بخشی از نوع مذهبی آن محسوب می گردد . گردشگری دینی
ویژه کسانی است که برای مقصد، ارزش دینی و معنوی قائلند. اما گردشگری مذهبی خود
دربرگیرنده انواع گوناگونی می باشد که عبارتند از گردشگری زیارتی، گردشگری معماری
اسلامی، گردشگری حلال، گردشگری طب اسلامی و گردشگری متدبرانه.
با
این اوصاف، این گردشگری عبارتست از بازدید گردشگران (با تعریف ویژه جهانگردی) از
اماکن مقدس نظیر زیارتگاه ها، مقابر امامزاده ها و نظایر آنها. گردشگر مذهبی نیز
گردشگرانی فرهنگی می باشند که برای زیارت اماکن، آثار، یادمان های مذهبی، انجام
اعمال مذهبی و دینی، ترویج و آموزش و گذران اوقات فراغت در مکان ها و مراکز مذهبی
جهان سفر می کنند. این نوع گردشگری تمامی مذاهب و ادیان را شامل می گردد .
گردشگری مذهبی در کشورهای اسلامی
آنچه
امروز از آن به‌عنوان گردشگری از نوع مذهبی آن یاد می‌گردد ، سابقه‌ای به وسعت تاریخ
ادیان الهی دارد؛ از دینداران مسیحی و یهودی گرفته که برای زیارت اماکن مذهبی‌شان
مسافت‌های زیادی را سفر می‌کردند، تا مسلمان صدر اسلام که هر ساله برای زیارت
خانه خدا، سواره و پیاده، راهی مکه مکرمه می‌شدند، همگی بدون اینکه متوجه باشند
جزو اولین گردشگران مذهبی دنیا بوده‌اند.
این
در حالی است که با توسعه دینداری بین پیروان ادیان مختلف در گذر زمان و توسعه
اماکن مقدس مذهبی در سراسر جهان، زیارت این اماکن هر ساله در بین پیروان ادیان
مختلف توسعه پیدا نموده و آن‌قدر به میزان زائران اضافه شده که بازار این سفرها به
یک صنعت با میلیاردها دلار درآمد مبدل گردیده است .
مذاهب
گوناگون و بسیاری در جهان وجود دارد ولی بر اساس تعداد جمعیت پیروان آنها، می‌توان
گفت 5 مذهب اصلی در جهان وجود دارد: مسیحیت، اسلام، آیین بودا، آیین هندو، یهودیت
و زرتشت. در حال حاضر 55 کشور جهان را کشورهای اسلامی تشکیل می‌دهند که بیشتر
آنها در خاورمیانه و قاره آفریقا واقع می باشند .
این
درحالی است که عمده کشورهای اسلامی نظیر مصر، ایران، لبنان، مالزی، تونس، اندونزی
و مراکش در ردیف سرزمین‌های پرجاذبه هستند و جاذبه‌های مورد توجه گردشگران ، برای
گردشگری مذهبی را دارا می باشند .
سازمان
جهانی گردشگری در گزارش سالانه خود از آخرین آمار و ارقام به ثبت رسیده این صنعت
در سال ۲۰۱۳، کشورهای عربستان، مصر و مراکش را در رتبه‌های نخست در جذب گردشگر
خارجی در میان کشورهای عربی منطقه معرفی نمود . تعداد کل گردشگران خارجی منطقه
خاورمیانه نیز در سال ۲۰۱۲، ۵۲ میلیون نفر گزارش شد که حاکی از کاهش ۵ درصدی
گردشگران به دلیل تنش‌ها و آشوب‌های منطقه می باشد .
گردشگری مذهبی در ایران
در
ایران، اسلام مذهب اکثریت مردم می باشد . ایران سرزمینی با گستره جغرافیایی وسیع،
تنوع آب و هوایی و شرایط اکوسیستمی متفاوت، تنوع قومی و فرهنگ غنی، کشوری با 31
استان و جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی بسیاری می باشد . متاسفانه علی رغم استعدادها و
توانایی‌های زیاد، هنوز برای مردم خود ایران ناشناخته مانده است.
مذهب
نقش مهم و برجسته‌ای در شکل‌گیری بسیاری از شهرهای ایران دارد . برای نمونه مشهد،
قم، ری، شیراز، قزوین، نطنز، شاهرود، شوش، بسطام، لاهیجان، آمل، اردبیل، گنبد
کاووس، ماهان. در این شهرها قابلیت‌های
فراوانی برای جذب گردشگر در زمینه گردشگری مذهبی وجود دارد.
براساس
اسناد معتبر تاریخی، حدود ۳۳ مقبره پیامبران در ایران وجود دارد. ایران در طول تاریخ
به دلیل داشتن اقتدار منطقه‌ای و نیز اعتقادات دینی همواره پذیرای ادیان و پیامبران
الهی بوده است. از آرامگاه پیامبران در ایران می‌توان به : آرامگاه دانیال نبی، حیقوق
نبی، قیدار نبی، اشموییل، حضرت یوشع، حضرت خالد بن سنان عبسی، شعیای نبی، حضرت حجی،
حضرت مردخای، حضرت قادر، حضرت روبیل، حضرات سلام، سلوم، سهولى، القیا اشاره نمود .
علاوه
بر مقبره انبیاء الهی، بارگاه امام هشتم (ع) (که دارای ارزش جهانی و از نظر گردشگری
مذهبی دارای اهمیت فراوان است و سالانه میلیون‌ها مسلمان از کشورهای مختلف دنیا به
خاطر زیارت اش به سوی ایران روانه می‌گردند ) و بارگاه امامزادگان بسیاری در
سرتاسر ایران قرار دارد. مجموع امامزاده‌های موجود در ایران ۱۰ هزار و ۶۱۵ باب می
باشد .
با توجه به این که در تمامی استان‌ها امامزاده
وجود دارد، ولی استان فارس با داشتن 1456 امامزاده رتبه اول را به خود اختصاص داده
و استان مازندران با تعداد 1178 باب در جایگاه دوم و استان گیلان با ۸۹۹ امامزاده
در رتبه سوم قرار گرفته‌اند. کمترین امامزاده هم مربوط به استان سیستان و بلوچستان
می باشد .
همچنین ایران، با تاریخ چند هزارساله اش همواره
خاستگاه بزرگان علم و هنر بوده و در دامن خود اندیشمندان و نامدارانی پرورش داده
که نه تنها از مفاخر و مشاهیر ایرانی به شمار می‌آیند، بلکه شهرت جهانی داشته‌اند
و جهان را تحت تاثیر علوم و توانایی‌های خود قرار داده‌اند. این نامداران و بزرگان
هرچند اینک در میان ما نیستند ولی همچنان خدمات ارزشمند و تاثیر کلامشان محسوس است
مانند حافظ و سعدی.
همچنین مساجد و آئین‌های مذهبی تاریخی و سنتی بسیاری
( برای نمونه مراسم قالی شویی در مشهد اردهال) در سراسر این سرزمین وجود دارد که
هر کدام خود به تنهایی جاذبه‌ی قوی جهت جلب گردشگر از سراسر ایران و جهان می
باشند. یکی دیگر از فرصت‌های مغتنم در عرصه گردشگری مذهبی به ایران ماه مبارک
رمضان است.
یکی
از آداب و رسوم مرتبط با این ماه، نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم است که همزمان با
این ماه پر فیض برگزار می گردد . نمایشگاهی که می‌تواند هزاران مسلمان را از
سراسر دنیا به ایران جذب نماید .
لذا
به لحاظ موقعیت فرهنگی-مذهبی خاص ایران در میان کشورهای دیگر، گردشگری مذهبی جای
رشد و توسعه بسیاری در کشور ما دارد؛ با این وجود این نوع گردشگری در ایران با
وجود 8919 مکان مذهبی مقدس، هنوز فاقد ساماندهی تخصصی و متمرکز بوده و این وضعیت
نابسامان حتی در شهرهای مهمی چون مشهد و قم نیز دیده می شود .
این در حالی است که از این تعداد دست کم 4319
اثر در زمره آثار ثبت شده در فهرست میراث ملی نیز قرار دارند و علاوه بر داشتن
جاذبه زیارتی ، دارای جاذبه‌های فرهنگی-تاریخی هم می باشند . با این وجود تعداد
گردشگران ورودی به ایران بنا به دلایلی و عدم برنامه‌ریزی‌های صحیح بسیار کم بوده
و تا رسیدن به 10 کشور اول در زمینه گردشگری مذهبی راه زیادی باقی می باشد .
منابع
: جامعه مجازی محققان ایران ، فصلنامه سیاستهای راهبردی و کلان
دیدگاه ها